“Từ ‘thuế khoán’ sang ‘thuế theo lãi’: ít mơ hồ hơn, nhưng đòi hỏi sổ sách minh bạch và quản trị chi phí tốt hơn.”
Chỉ còn ít lâu nữa, chủ trương bỏ thuế khoán chính thức vận hành. Theo định hướng mới, Bộ Tài chính đề xuất cá nhân kinh doanh sẽ nộp thuế thu nhập 17% trên thu nhập tính thuế (lãi) – tức doanh thu trừ chi phí hợp lệ. Đây là thay đổi lớn chạm tới 5,2 triệu hộ/cá nhân kinh doanh, nhóm đóng góp hơn 24% GDP cả nước. Vậy cách tính mới cụ thể ra sao, ai được lợi, ai chịu áp lực, và cần làm gì ngay để thích ứng?
Vì sao phải thay đổi “từ gốc”?
Trong nhiều năm, thuế khoán giúp việc thu – nộp đơn giản nhưng cũng tạo không ít bất cập: mức khoán khó phản ánh đúng thực tế, cá nhân khó “được ghi nhận” chi phí hợp lệ, cơ quan quản lý khó đối chiếu minh bạch. Việc chuyển sang tính trên lãi (thu nhập chịu thuế) hướng tới:
-
🔍 Công bằng hơn: Ai quản trị chi phí tốt, minh bạch sổ sách sẽ được hưởng lợi.
-
📊 Phù hợp thông lệ: Gần với nguyên tắc tính thuế TNDN, thuế dựa trên kết quả kinh doanh chứ không chỉ doanh thu.
-
🧾 Thúc đẩy chuyển đổi số sổ sách: Hóa đơn điện tử, theo dõi chi phí, quản trị tồn kho – tất cả sẽ thành “môn bắt buộc”.
Điểm cốt lõi của đề xuất thuế 17% trên lãi
Đối tượng & ngưỡng áp dụng
-
Cá nhân cư trú có doanh thu năm vượt ngưỡng do Chính phủ quy định sẽ chuyển sang phương pháp thuế theo lãi.
-
Thu nhập tính thuế = Doanh thu từ bán hàng, cung cấp dịch vụ – Chi phí hợp lệ phát sinh liên quan đến hoạt động SXKD trong kỳ.
-
Thuế phải nộp = Thu nhập tính thuế × 17%.
Liên hệ với TNDN
-
Cách làm này tương tự thuế TNDN, trong đó mức 17% đang áp dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (doanh thu > 3 đến ≤ 50 tỷ đồng/năm).
-
Với cá nhân kinh doanh, “chuẩn mới” đẩy trọng tâm sang quản trị chi phí, chứng từ, thay vì chỉ đếm doanh thu.
Trường hợp dưới ngưỡng
-
Nếu doanh thu năm dưới ngưỡng phải nộp, cá nhân tiếp tục nộp theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện hành (tùy lĩnh vực). Điều này tạo “đệm chuyển tiếp” để hộ nhỏ không bị sốc chi phí tuân thủ.
Ví dụ nhanh – so sánh hai cách tính
Giả sử một hộ kinh doanh hàng tiêu dùng:
-
Doanh thu năm: 1,8 tỷ
-
Chi phí hợp lệ: 1,62 tỷ (nhập hàng, vận chuyển, chi phí cửa hàng, điện nước…)
-
Lãi (thu nhập tính thuế): 180 triệu
Cách mới (17% trên lãi):
-
Thuế = 180 triệu × 17% = 30,6 triệu
Cách cũ (tỷ lệ trên doanh thu – giả định 1% đến 2% tùy ngành):
-
Thuế = 1,8 tỷ × 1% = 18 triệu (nếu áp 1%)
-
Hoặc 1,8 tỷ × 2% = 36 triệu (nếu áp 2%)
👉 Kết luận nhanh:
-
Nếu biên lợi nhuận mỏng (chi phí cao), thuế theo lãi có thể thấp hơn mức ấn định tỷ lệ doanh thu.
-
Nếu biên lợi nhuận dày, tổng lãi lớn → thuế theo lãi có thể cao hơn, nhưng công bằng vì phản ánh kết quả thật.
Điểm mấu chốt: Ai quản trị chi phí tốt, lập chứng từ đầy đủ, tối ưu dòng tiền sẽ tối ưu thuế.
Những chi phí nào dễ bị “bỏ sót” nếu không quản trị tốt?
Để được trừ khi tính lãi, chi phí cần hợp lý – hợp lệ:
-
Hóa đơn hợp pháp (đầu vào) và thanh toán đúng quy định (nhất là khoản lớn).
-
Chi phí vận chuyển, kho bãi, đóng gói, hao hụt trong định mức.
-
Lương – phụ cấp – BHXH của nhân viên (nếu có hợp đồng/chi trả qua ngân hàng).
-
Khấu hao tài sản (máy móc, thiết bị, kệ, quầy, máy tính tiền…) theo quy định.
-
Chi phí dịch vụ số (phần mềm bán hàng, kế toán, chữ ký số, nền tảng TMĐT…).
⚠️ Rủi ro thường gặp: Không lấy hóa đơn đầu vào, trả tiền mặt giá rẻ không chứng từ, gom chi phí “mập mờ”, dẫn tới lãi “bị” cao vì không được trừ chi phí.
Một đề xuất đáng chú ý khác: Thuế suất 5% cho thu nhập số
Bộ Tài chính cũng đề xuất áp 5% với một số khoản thu nhập từ nội dung số (giải trí, game, phim số, ảnh số, nhạc số, quảng cáo số…).
-
Hiện các khoản này có trường hợp áp 1% theo Luật số 71/2014; đề xuất mới muốn phân loại rõ và điều tiết hợp lý theo đặc thù.
-
Mục tiêu: Bảo đảm bình đẳng – thống nhất, tăng vai trò điều tiết – phân phối lại của chính sách thuế đối với lĩnh vực đang bùng nổ.
Ai bị ảnh hưởng?
-
Nhà sáng tạo nội dung (KOL/KOC, streamer), nhà phát hành nhỏ, studio indie; chủ fanpage/website bán quảng cáo; sản phẩm số bán qua nền tảng quốc tế…
-
Yêu cầu mới sẽ thúc đẩy minh bạch dòng tiền, khai báo doanh thu và khấu trừ – nộp thay qua nền tảng.
Lộ trình & ảnh hưởng – Nỗi đau và cơ hội
Từ 1/1/2026, bỏ hẳn thuế khoán theo chủ trương chung. Đề xuất 17% trên lãi là bước chuyển quan trọng, doanh nghiệp/hộ phải:
-
Nâng cấp sổ sách, chuẩn hóa hóa đơn đầu vào – đầu ra.
-
Tập thói quen “số hóa”: phần mềm bán hàng, máy tính tiền, hóa đơn điện tử.
-
Quản trị tồn kho – giá vốn để phản ánh đúng chi phí.
-
Tối ưu thuế hợp pháp thông qua ghi nhận chi phí đầy đủ.
Nỗi đau ngắn hạn:
-
Tăng chi phí tuân thủ (phần mềm, chữ ký số, nhân sự/đối tác kế toán).
-
Áp lực giấy tờ, học công nghệ.
Cơ hội dài hạn:
-
Giảm rủi ro phạt; tăng uy tín với ngân hàng, đối tác.
-
Ra quyết định dựa trên dữ liệu thật (lãi gộp, lãi ròng, vòng quay tồn kho…).
-
Tối ưu thuế bằng quản trị chi phí thông minh, thay vì “chịu trận” theo khoán.
Checklist chuẩn bị (rất thực dụng)
-
✅ Rà soát mô hình kinh doanh: Biên lợi nhuận, tỷ lệ chi phí “được trừ”.
-
✅ Chuẩn hóa quy trình hóa đơn – chứng từ: Nhập hàng phải có hóa đơn; thanh toán các khoản lớn qua ngân hàng.
-
✅ Dùng phần mềm bán hàng/kế toán kết nối hóa đơn điện tử, theo dõi tồn kho – giá vốn.
-
✅ Thiết lập bảng lương – hợp đồng nếu có người làm thuê; cân nhắc BHXH theo luật.
-
✅ Dự phòng rủi ro thanh tra: Lưu trữ chứng từ số & bản cứng theo chuẩn, phân quyền truy cập dữ liệu.
-
✅ Tập dượt quyết toán theo “mô phỏng” 2025 để 2026 không bỡ ngỡ.
Hỏi – Đáp nhanh những điều nhiều người thắc mắc
Q: Doanh thu dưới ngưỡng thì sao?
A: Vẫn tính theo tỷ lệ trên doanh thu (như hiện hành). Chỉ khi vượt ngưỡng, sẽ chuyển sang phương pháp 17% trên lãi.
Q: Chi phí nào dễ bị loại khi quyết toán?
A: Khoản không hóa đơn, hóa đơn không hợp lệ, trả tiền mặt cho khoản bắt buộc chuyển khoản, không chứng minh liên quan hoạt động kinh doanh.
Q: Thu nhập số (quảng cáo, nội dung số) có chắc chắn 5%?
A: Đây là đề xuất nhằm phân nhóm đặc thù. Mục tiêu là có mức thuế phù hợp – bình đẳng – dễ thực thi. Hãy theo dõi văn bản cuối cùng khi ban hành.
Tác động vĩ mô & vi mô – Góc nhìn cân bằng
-
Ở vĩ mô, cách tính mới giúp minh bạch hóa khu vực cá nhân kinh doanh – “xương sống” của nền kinh tế, từ đó tạo nền tảng dữ liệu cho chính sách an sinh, tín dụng, phát triển hạ tầng thanh toán.
-
Ở vi mô, từng hộ/cá nhân buộc phải chuyển đổi, nhưng đổi lại là khả năng tối ưu lợi nhuận thật, tiếp cận vốn ngân hàng dễ hơn nhờ sổ sách chuẩn, tăng khả năng mở rộng mô hình.
Kết luận ngắn: Người chủ động – minh bạch – số hóa sẽ được lợi.
Lộ trình hành động 60–90 ngày cho cá nhân kinh doanh
-
Tuần 1–2:
-
Kiểm kê hệ thống hóa đơn, nhà cung cấp, phương thức thanh toán.
-
Chọn phần mềm bán hàng/kế toán có hóa đơn điện tử & quản trị tồn kho.
-
-
Tuần 3–6:
-
Chuẩn hóa quy trình mua – bán – chi – thu, thiết lập danh mục chi phí.
-
Rà soát hợp đồng lao động, bảng lương, phương án đóng BH (nếu có lao động).
-
-
Tuần 7–12:
-
Chạy thử mô phỏng quyết toán theo phương pháp “17% trên lãi”.
-
Lập bộ hồ sơ lưu trữ (số hóa + bản cứng), quy chế phân quyền dữ liệu.
-
-
Tuần 13 trở đi:
-
Đo – cải tiến: lãi gộp, lãi ròng, vòng quay hàng tồn, tỷ lệ chi phí được trừ.
-
Định kỳ soát xét với kế toán chuyên nghiệp/đối tác dịch vụ.
-
Thương hiệu Hoàng Lê – “Bạn đồng hành tài chính đáng tin cậy”
Tagline: Vận hành minh bạch – Tăng trưởng bền vững – Thuế tối ưu trong khuôn khổ pháp luật.
Dịch vụ kế toán – thuế – tài chính của Hoàng Lê giúp bạn:
-
Thiết kế hệ thống sổ sách “đúng–đủ–đẹp” theo chuẩn luật (hóa đơn, chi phí, lương).
-
Tư vấn tối ưu thuế hợp pháp theo mô hình kinh doanh thực tế.
-
Triển khai phần mềm kế toán/ERP (MISA AMIS), chuẩn hóa tồn kho – giá vốn – báo cáo quản trị.
-
Đồng hành quyết toán – giải trình, giảm rủi ro phạt, an tâm “hậu kiểm”.
Kết luận – Đừng để luật mới thành gánh nặng, hãy biến nó thành lợi thế cạnh tranh
Đề xuất thuế 17% trên lãi không chỉ thay đổi cách nộp thuế. Nó đang nâng chuẩn quản trị của hộ/cá nhân kinh doanh tại Việt Nam: từ thói quen “ước lượng” sang văn hóa “sổ sách minh bạch, dữ liệu thật”. Ai thích ứng nhanh sẽ giảm thuế hợp pháp, dễ gọi vốn, mở rộng quy mô.
Và nếu bạn muốn đi nhanh hơn, đừng đi một mình.
Nguồn: VnExpress
Liên hệ Hoàng Lê: Chuẩn sổ sách – Tối ưu thuế – Tăng tốc tăng trưởng
